De tijd dat werknemers een eigen werkplek, compleet met foto’s van het gezin op het bureau, hadden is voorbij. Door het introduceren van het nieuwe werken, zijn flexplekken in veel bedrijven meer regel dan uitzondering. Deze flexplekken werken als een magneet op bacteriën, wat niet zo verwonderlijk is als er telkens iemand anders gebruik maakt van de telefoon, muis en toetsenbord. Werd er vroeger niet zo nauw gekeken, tegenwoordig staat een schone werkomgeving volop in de schijnwerpers. Onderzoeken naar het verband tussen werknemers, hygiëne en gezondheid worden met regelmaat van de klok op bedrijven losgelaten. Een gezonde werkvloer zorgt ervoor dat mensen met plezier naar hun werk gaan.
Bevorderen zelfregulering werknemers
Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid startte twee jaar terug een meerjarig programma met als doel het bevorderen van zelfregulering. Middels dat programma worden werkgevers en werknemers geholpen om gezond en veilig werk handen en voeten te geven. Want zoveel is na talloze onderzoeken wel duidelijk geworden: een schone werkomgeving is essentieel voor tevreden en gezonde werknemers. Uit die onderzoeken blijkt dat werknemers in een bedrijf waar de hygiëne op orde is, minder vaak ziek zijn en gezonder zijn. Bovendien voelen werknemers zich in een frisse werkomgeving prettiger. Het meten van tevredenheid over de schone werkomgeving bij het personeel is lastig, weet Freek Veneman, bestuurslid bij de Vereniging Schoonmaak Research (VSR). “Je kunt mensen bevragen via een test, maar dat is heel subjectief. Dat is geen probleem, maar het is een illusie om te denken dat deze metingen hard zijn.”
Smetteloze omgeving werknemers
Een schone werkvloer wordt door personeel nauwelijks opgemerkt; het wordt pas zichtbaar als schoonmakers hun werk neerleggen. Twee jaar terug staakten het schoonmaakpersoneel van de NS. Het gevolg: vieze treinen, uitpuilende prullenbakken en smerige banken. Toen werd het voor reizigers duidelijk dat schoonmakers het verschil maken. Dat is op de werkvloer niet anders. Het schoonhouden van kantoren is meer dan ergens een lapje overheen halen. “We denken met elkaar dat schoonmaken heel simpel is, we denken waar gaat het over? Goed schoonmaken is een vak, waar mensen voor worden opgeleid”, weet Piet Adema, voorzitter van de Ondernemersorganisatie Schoonmaak- en Bedrijfsdiensten (OSB). In ziekenhuizen en cleanrooms gaan gespecialiseerde schoonmakers aan de slag. Goed opgeleide mensen zorgen voor een smetteloze omgeving. En toch waarderen we het onvoldoende. Niet zelden is de schoonmaak een sluitpost op de begroting. En dat is vreemd, vindt Adema, want een schone werkomgeving is een van de basisvoorwaarden om goed te functioneren in de organisatie.
Positief beeld
Hoe is het beeld dat we hebben over schoonmaken positief te beïnvloeden? Steeds meer zorgen organisaties ervoor dat ze een keurmerk hebben. Ook de Code Verantwoordelijk Marktgedrag zorgt voor een positieve insteek. Opdrachtgevers, waaronder de Rijksoverheid, UWV en Schiphol, hebben een code vastgesteld waarin afspraken zijn vastgelegd over de inkoop van dienstverlenende schoonmaakwerkzaamheden. Ook brochures kunnen zorgen voor transparantie in de schoonmaakbranche en tenslotte doet de Vereniging Schoonmaak Research veel onderzoek naar hoe er beter, sneller, efficiënter en gezonder kan worden schoongemaakt.
Vooral het laatste is een reden om schoonmaak uit te besteden. Ook het kostenplaatje kan de doorslag geven. Een bedrijf dat ervoor kiest het schoonmaken zelf te doen, is uiteindelijk duurder uit. Ziekenhuizen, bijvoorbeeld, hebben vaak eigen schoonmakers. Het werk is zo gespecialiseerd, dat goedopgeleide mensen nodig zijn om bijvoorbeeld een operatiekamer schoon te houden. Een schone werkomgeving voorkomt veel ellende. “We constateren dat mensen die in een smerige stoffige omgeving werken worden blootgesteld aan bacteriën en daardoor verkouden kunnen worden of longproblemen kunnen krijgen”, legt VSR-bestuurslid Nico Lemmens uit.
Verspreiding ziekteverwekkers
Micro-organismen die buiten voorkomen, worden ook in gebouwen aangetroffen. Mensen nemen ze mee naar binnen, maar vooral luchtstromen, die worden veroorzaakt door heen en weer lopende mensen, zorgen ervoor dat deze micro-organismen binnen komen. Ze worden ingeademd en kunnen allergische reacties veroorzaken. Toch is er geen sprake van een toenemend ziekteverzuim in een vervuilde werkomgeving. Althans, dat is moeilijk hard te maken. Daarvoor moeten vergelijkbare gebouwen met gelijke factoren worden onderzocht om uit te sluiten of gezondheidsklachten door het gebouw komen.
Sensoren
Hoe ziet de schoonmaakbranche er in de toekomst uit? Staan er grote veranderingen op stapel? Op korte termijn verandert er relatief weinig, denkt Veneman, de ontwikkeling naar nieuwe materialen blijft. Wel gaan volgens hem sensoren een steeds grotere rol spelen. Zoals sensoren op koffiemachines, wc-deuren en de sensoren op kranen en zeepdispensers. Een sensor op een zeepdispenser kan een signaal afgeven op het moment dat de zeep op is. Een mooie ontwikkeling, maar het vergt ook enige organisatie bij de schoonmakers; zij moeten immers actie nemen op de waarschuwing die de zeepdispenser afgeeft. Dat houdt in dat er altijd een medewerker in de buurt moet zijn. Adema ziet daar geen probleem in. “Sensortechnologie doet meer en meer zijn intrede. Het staat in de kinderschoenen, maar ik verwacht dat er over tien jaar sensoren zijn die signalen afgeven als bijvoorbeeld een wc vervuild is.
Het schoonmaakbedrijf kan daar dan op inspelen.” Waar hij zich wel zorgen om maakt, is de ontwikkeling van de robotisering. Schoonmaakrobots kunnen bijvoorbeeld vloeren schoonhouden en pakken direct een stukje beveiliging mee. Dat betekent dat die robots meer en meer taken van de schoonmakers overnemen. “Dat betekent ook dat we mensen met afstand tot de arbeidsmarkt steeds minder kunnen aannemen. En dat is wel een belangrijke maatschappelijke functie van de schoonmaak”, weet Adema.
Afvalbakken
Terug naar de flexplekken die een bron van bacteriën kunnen zijn. Hoe voorkom je dat de plekken vervuilen? Door afspraken te maken met het personeel. “Er moeten gedragsregels komen om werknemers te bewegen de flexplek schoon achter te laten”, aldus Lemmens. In veel bedrijven is dat geen probleem, maar bijvoorbeeld in de financiële wereld vinden werknemers het niet hun taak het bureau met een lapje af te nemen. Zo is het personeel gehecht aan een eigen prullenbak. Op het moment dat er slechts vier afvalbakken in de ruimte staan, terwijl er meer mensen werken, is dat even aanpassen. Medewerkers moeten dan iets meer moeite doen om hun afval te deponeren en dat wordt niet door iedereen gewaardeerd. Een kwestie van wennen.
