De nieuwe Arbowet legt meer verantwoordelijkheid bij de werkgever neer. Onduidelijkheid hierover kan zorgen voor extra arbeidsconflicten. Arbeidsrechtadvocaten kunnen deze oplossen, door bijvoorbeeld bemiddeling bij conflicten, ofwel mediation. Arbeids- en gezondheidspsychologen kunnen deze voorkomen, door interventies. Zij kunnen de werkgever adviseren, ondersteunen en begeleiden bij het bevorderen van de gezondheid en het welzijn van zijn werknemers. De werkgever kan zo preventief inspelen op verzuim.
In de nieuwe Arbowet kent de werkgever nog meer verantwoordelijkheid. Veel zaken omtrent het sociale vangnet vielen voorheen binnen het publieke stelsel en vallen nu binnen de arbeidsrelatie. Dat kan die relatie onder druk zetten, vooral in het mkb. Grotere organisaties kennen steun van personeelszaken of andere experts op dit vlak, maar kleine ondernemers staan er vaak alleen voor, vertelt Charlotte Dingemans, voorzitter van de Vereniging Arbeidsrecht Advocaten Nederland. Werkgever en werknemer zijn op elkaar aangewezen om de regels rondom het sociaal arbeidsrecht goed uit te voeren. Voor hen is vaak onduidelijk welke verplichtingen zij hebben. Volgens Dingemans zien veel werkgevers de verantwoordelijkheden die zij op hun bord krijgen als een zware last. Dat sijpelt door in de arbeidsrelatie en kan zelfs leiden tot een arbeidsconflict.
Juridische hulp
In een geval van verzuim fungeert de werkgever als uitvoerder van de wet, zegt Dingemans: “De verhouding tussen de werkgever en werknemer kan zo gejuridiseerd raken dat beide partijen niet langer zonder rechtshulp kunnen.” De werkgever is geen expert in sociale zekerheid, maar wel verantwoordelijk. De werknemer moet zich op zijn beurt goed laten voorlichten over zijn eigen rechten en mogelijkheden. Het inschakelen van een arbeidsrechtadvocaat voor goed advies of zelfs het uitvoeren van een procedure is dan onvermijdelijk. Dingemans ziet dat deze toegenomen regeldichtheid behoorlijk in strijd is met de politieke doelstellingen, die het juridiseren van de arbeidsrelatie juist willen terugbrengen: “Momenteel hangt de politiek de arbeidsovereenkomst vol met verplichtingen. Dat is vragen om problemen.”
Bemiddelen of voorkomen
Een mogelijkheid bij arbeidsconflicten is onafhankelijk bemiddeling, mediation genoemd. Dit kan uitkomst bieden. Bij mediation treedt een derde partij op als bemiddelaar. Het voorkomt in veel gevallen een rechtszaak. Deze vorm van interventie geschiedt op vrijwillige basis en onder strikte geheimhouding. Volgens Dingemans belangrijke voorwaarden voor een veilige omgeving voor werkgever en werknemer. Bedrijfsartsen en soms ook rechters adviseren mediation in onder meer arbeidsconfl icten, omdat de mediator het confl ict vanuit wederzijdse belangen benadert. Hij zoomt in het proces niet in op verschillen, maar brengt partijen samen en helpt ze op zoek te gaan naar een gezamenlijke route. “Zo zien partijen beter waar het mis ging. Een mediationtraject helpt de angel uit een netelige situatie te halen. Het brengt vaak weer lucht in de arbeidsrelatie. Dat zorgt ervoor dat werkgever en werknemer minder vasthouden aan hun eigen standpunten en meer oog krijgen voor elkaars belangen.”
Tinka van Vuuren, bijzonder hoogleraar vitaliteitsmanagement, ziet zeker uitkomst in mediation, maar nog meer in preventie, met behulp van arbeids- en gezondheidspsychologen. Psychologen kennen drie taken, legt zij uit: herstellen, versterken en voorkomen. Bij herstellen richt de psycholoog zich op het verminderen van de gevolgen van het confl ict. Bij preventie op het aanpakken van de bron van het confl ict. Volgens de bijzonder hoogleraar kan de psycholoog de werkgever helpen om werkstress, verzuim en arbeidsconfl icten te voorkomen. Dat gebeurt met name aan de hand van het job demand resources model. Dit model stelt dat wanneer werknemers zich prettig voelen in hun baan, ze productiever zijn, minder verzuimen en prettiger zijn in de omgang. “Als je wilt dat werknemers niet opbranden, maar zich goed voelen, moet je kijken naar hun hulpbronnen. Wat ondersteunt hen in hun werk? Dat kan de sociale steun zijn van collega’s, waardering, genoeg tijd en ruimte of een goede leidinggevende.” Van Vuuren stelt dat psychologen werkgevers kunnen helpen dit model door te voeren in de organisatie. Te beginnen met de huidige situatie. Waar staat de organisatie nu, welke hulpbronnen kunnen versterkt worden en met welk doel? “Het heeft geen zin om mensen alleen maar op te lappen en dan weer terug te plaatsen in de organisatie. Je moet aan de slag vanuit de kern.”
Zelfleiderschap
Het versterken van leiderschap biedt een tweede vorm van preventie, aldus Van Vuuren. Ze heeft het in dit geval over zelfl eiderschap. “Traditioneel denken we al snel aan het leiderschap vanuit de werkgever. Maar zelfl eiderschap staat in het werk dagelijks centraal.” Medewerkers sturen zichzelf aan en pakken gezamenlijk taken op, zonder dat hier een leidinggevende aan te pas komt. Het is daarbij belangrijk dat de werknemer goed naar zichzelf luistert. Refl ectie staat centraal. “Stel jezelf vragen. Wat wil ik bereiken, ben ik goed op weg en hoe doe ik het eigenlijk? Soms zit het antwoord hem in het doen van een stapje terug. Soms in het jezelf net iets vaker belonen.”
Werk maakt gezond
Werk kan zowel van positieve als van negatieve invloed op de gezondheid zijn: “Werk is als een januskop. Sommigen worden er ziek van, maar is het werk goed georganiseerd, dan krijgen de meesten er ontzettend veel energie van.” Een goede en snelle vorm van reintegratie na uitval is volgens Van Vuuren dan ook van groot belang. Het is belangrijk het werk zo snel mogelijk weer op te pakken. Dat kan ook eerst vanuit huis zijn en daarna beetje bij beetje weer op kantoor. Hoe langer het duurt voordat mensen weer aan het werk gaan, hoe moeilijker het doorgaans is de draad weer op te pakken. De bijzonder hoogleraar stelt dat het voor werknemers hierin belangrijk is om positieve ervaringen op te doen. Er zijn altijd dingen die de werknemer goed kan. Het is van belang dat de werkgever daar oog voor heeft en deze samen met de werknemer oppakt. Van Vuuren doet daar zelfs nog een schepje bovenop: “Je hoeft niet ziek te zijn om beter te worden. Zo richt de positieve psychologie zich niet alleen op mensen die verzuimen, maar op ons allemaal. Iedereen kan groeien.”
