Technologie maakt de voedselketen duurzamer

Hoe gaan we in de toekomst meer voedsel produceren met minder grondstoffen? Innovatieve technologie helpt de agri- en foodsector het wereldvoedselprobleem aan te pakken.

Uitdaging voor de voedselindustrie

Negen miljard monden voeden in 2050, dát is de uitdaging waar de voedselindustrie voor staat. Klimaatverandering, erosie en verstedelijking zetten de voedselproductie onder druk. “Gelukkig zijn we er in Nederland heel goed in om heel veel voeding uit een klein oppervlak te halen”, zegt Marcel van Haren, directeur GMV en clustermanager Agri & Food bij FME, de ondernemersorganisatie voor de technologische industrie.

Nederland heeft goede voedingsmachinebouwers en 85 procent van deze technologie exporteren we: productielijnen, verpakkingsmachines en logistieke concepten. Nederland staat in de top 3-spelers van technologie voor voedselproductie met bijvoorbeeld broodproductielijnen en aardappelverwerking, waarmee we wellicht het grootste fritesland ter wereld zijn.

Efficiënte technologie

Volgens Van Haren maken we de laatste jaren betere machines en productielijnen. Dat moet ook, want we zijn voedsel steeds meer gaan bewerken en dat moet hygiënisch en veilig gebeuren. In plaats van totale productielijnen die klantspecifiek gebouwd worden, maken machinebouwers tegenwoordig vaker standaardmodules waarmee complete productielijnen als legoblokjes in elkaar kunnen worden gezet. Dat is efficiënter. Bovendien delen fabrikanten, soms concurrenten, vaker hun kennis met elkaar.

Samenwerking tussen de agri & foodsector en high tech

De agri- en foodsector werkt ook samen met de high tech sector in bijvoorbeeld de roadmap ‘High Tech to Feed the World’. Daar wordt kennis uitgewisseld op het gebied van onder meer materialen, data-acquisitie, data-analyse en datagebruik, automatisering en systeemarchitectuur.

Kees de Gooijer van het TKI Agri & Food, dat in de topsector de innovatieagenda coördineert, is ook betrokken bij die roadmap. Hij ziet veel technologische innovatie in de houdbaarheid van voeding. ‘Het bedrijf PerfoTec, bijvoorbeeld, maakt met lasers kleine gaatjes in zakjes salade, gesneden groenten of fruit. Zij meten hoe producten ademen en bepalen naargelang daarvan hoeveel gaatjes erin moeten. Alle Marks & Spencer winkels in Groot-Brittannië eisen van hun leveranciers dit soort verpakkingen.” Ook hogedrukbehandeling voor bijvoorbeeld smoothies en vruchtensappen is een nieuwe, milde conserveringsmethode die zijn weg naar de markt heeft gevonden. We zullen door deze technieken veel minder voedsel weggooien en het heeft een betere.

Duurzame voedselketen

Niet alleen bij het verpakken, ook bij het verwerken en opslaan wordt winst geboekt op duurzaamheid. Bijvoorbeeld doordat droogprocessen minder energie slurpen dan vroeger. Of het nu meel is, melkpoeder of diervoeders: bij veel producten moet het vocht eruit. En dat gebeurt tegenwoordig met energiezuinige installaties. Energie-efficiënt koelen en verwarmen is in de tuinbouw al jaren een must. Veel koelcellen voor bijvoorbeeld appels en aardappels hebben een klimaat waardoor we elf maanden per jaar verse producten kunnen krijgen.

Precisielandbouw: bijzondere rol voor appels

Appels verdienen een bijzondere vermelding volgens Van Haren. Vroeger gingen alle appels na de oogst de koelcel in, ook al waren ze van verschillende kwaliteit. Het jammere was dat je ook appels koelde die eigenlijk bestemd waren voor appelmoes. Tegenwoordig kunnen de gegevens over de kwaliteit van appels al vanuit de boomgaard gedeeld worden met afnemers. De mindere appels gaan eerder naar de fabrieken die appels verwerken.

Zo kan de voedselketen tussen boer, veiling en afnemer anders worden ingericht. De big datarevolutie zorgt ervoor dat boeren via apps en sensoren meten of het bijvoorbeeld nodig is om te bemesten of om één of meerdere planten te bespuiten tegen ongedierte. Dat bespuiten gaat veel zorgvuldiger dan vroeger. Het is precisielandbouw.

Smart Dairy Farming en big data

Op het gebied van vlees, eieren en zuivel is ook veel gaande. Smart Dairy Farming en big data zijn in opkomst. Fokkerijorganisatie CRV signaleert kansen om met sensoren dieren te monitoren en te managen met oog voor diergezondheid en dierenwelzijn. Het DNA wordt uitgelezen zodat je in fokprogramma’s de best presterende dieren kunt kiezen met de gewenste gezondheid. Gezonde, lang levende koeien leveren meer melk. En ondertussen halen consumenten hun eiwitten ook vaker uit peulvruchten en vleesvervangers. Sinds 2010 daalt de vleesconsumptie per persoon jaarlijks met ongeveer een kilo, blijkt uit onderzoek van de Wageningen University. Ook dat is een stap naar duurzaamheid.

Pluimvee en duurzaamheid

Eén sector binnen de Agri & Food waar het hard gaat qua technologische ontwikkelingen voor duurzaamheid is de pluimvee. “De Rondeel-stal bijvoorbeeld, een ronde stal waar kippen veel leefruimte hebben, is een geweldige vinding”, zegt De Gooijer. “En hun doosjes waar verschillende maten eieren in kunnen, zijn vernieuwend.” Van Haren vult aan: “Ook de pluimveeslachterijen zijn al jaren aan het vernieuwen op alle gebieden, van genetica tot hygiëne in de fabriek, tot levering aan de supermarkt. We hebben nu kippen waarbij ten opzichte van tien jaar geleden 70 procent minder antibiotica wordt gebruikt. De 100 procent komt eraan. Dit alles dankzij nieuwe technologische oplossingen en dat is goed nieuws.”