De wereld van het midden- en kleinbedrijf (mkb) verandert snel. Door digitalisering, en de hierbij komende mogelijkheden, is ook de klantvraag niet meer hetzelfde. Zo verwachten consumenten dat producten worden afgestemd op hun voorkeuren. “Daarnaast zien we dat demografische ontwikkelingen, zoals een bevolking die steeds ouder wordt, ook invloed uitoefenen op de vraag”, vertelt Michaël van Straalen, voorzitter van MKB-Nederland, “en is er een transformatie gaande naar products-as-a-service, waardoor consumenten niet langer een product maar een dienst afnemen.” Bedrijven die mee willen gaan met deze veranderingen, moeten inspelen op trends en ontwikkelingen. Het businessmodel moet worden aangepast, waarbij meer nadruk komt te liggen op flexibiliteit en minder op vaste solide processen. Voor deze aanpassingen is vaak ook financiering nodig.
Financiering om te groeien
Van Straalen stelt dat veranderingen gepaard gaan met investeringen, en als je als bedrijf wil groeien, moet je hier de middelen voor hebben. Het vinden van dit kapitaal is erg belangrijk. “Financiering is als bloed van de onderneming en zonder bloed kun je niet leven”, benadrukt Joris Heuven, universitair docent Bedrijfsfinanciering aan de Rijksuniversiteit Groningen. Voorheen gingen bedrijven standaard naar de bank wanneer zij krediet nodig hadden, en veelal kregen ze deze vervolgens ook. Door de verschillende ontwikkelingen op de financiële markt, waaronder de crisis, versterkt toezicht en de invoering Basel III, is het verkrijgen van financiering via de bank veel minder vanzelfsprekend geworden. “Als gevolg hiervan, moeten ondernemers op zoek naar alternatieve financieringsbronnen”, weet Van Straalen. Heuven licht toe dat door de nieuwe wet- en regelgeving, banken liefst de kleinschalige financieringen mijden omdat dit niet (meer) goed past bij de kostenstructuur van banken. Het financieren van een paar ton is voor banken daarom minder interessant geworden. Tegenwoordig zijn er legio alternatieve/aanvullende financieringsmogelijkheden, vertellen beide experts. Enkele voorbeelden zijn leasing, debiteurenfinanciering, kredietunies, waarbij ondernemers elkaar in unieverband financieel steunen, mkb-investeringsfondsen, (mkb-)obligaties, en crowdfunding. Deze grote variëteit is fijn, maar kan er ook voor zorgen dat ondernemers ‘door de bomen het bos niet meer zien’, waarschuwt Van Straalen, helemaal omdat zij steeds vaker te maken zullen krijgen met samengestelde (uit meerdere bronnen verkregen) financiering of ‘gestapelde financiering’, waarbij de bank krediet verstrekt wanneer de ondernemer een startbedrag ergens anders vandaan haalt.
Duidelijk beeld voor financiering ondernemers
Heuven benadrukt dat het voor ondernemers die op zoek zijn naar financiering erg belangrijk is dat zij een goed beeld hebben van hun langetermijnstrategie wat betreft de financiën van hun bedrijf. “Je zult je erover verbazen dat er ook bij, van de buitenkant gezien, mooie bedrijven met zo’n 250 tot 300 man soms erg weinig grip is op de lange termijn financiële situatie van het bedrijf. Er wordt veelal te weinig strategisch en structureel nagedacht over het hoe en wat met betrekking tot de financiële situatie.” Daar ligt volgens hem een enorme uitdaging voor het mkb; nog te vaak komen ondernemers met ‘houtje-touwtje’-overzichten en niet realistische vragen bij een bank. Door hun situatie structureel goed in kaart te hebben, kunnen zij eerder inspelen op verwachte financiële problemen en de noodzaak voor extra krediet. Daarnaast is het voor bedrijven dan makkelijker om duidelijk aan te geven waarom zij een gevraagde financiering nodig hebben, wat zij met dat geld gaan doen en hoe zij het geleende krediet terug denken te betalen. Juist deze gegevens zijn interessant voor geldschieters.
De rol van de overheid
Van Straalen en Heuven zijn van mening dat de rol van de overheid duidelijk is; zij moet de randvoorwaarden voor investeren in het mkb aantrekkelijk maken, zoals zij ook voor startups doet. Dit kan door middel van fiscaal-vriendelijke regelingen voor particulieren die investeren in het mkb, maar bijvoorbeeld ook met de borgstelling mkb-kredieten (BMKB). Bij de BMKB staat het Ministerie van Economische Zaken deels garant voor het bedrijf dat een lening wil afsluiten. Deze regeling zorgt ervoor dat banken eerder een lening geven. MKB-Nederland vindt het daarom onbegrijpelijk dat het kabinet de premie die ondernemers voor de BMKB moeten betalen vanaf volgend jaar fors wil verhogen. “Dat beperkt de toegankelijkheid van de regeling enorm. Dat kan en mag niet de bedoeling zijn”, aldus Van Straalen.
De Nationale Investeringsbank
Een andere manier waarop mkb’ers ondersteund kunnen worden, is door de oprichting van een Nationale Investeringsbank (NIB). Tot 1999 had Nederland een NIB en in 2009 diende de SP de initiatiefnota ‘Een Nieuwe Nationale Investeringsbank’ bij het Kabinet in om een nieuwe NIB op te richten. Volgens Van Straalen juicht het oprichten van een dergelijke bank toe. Hij legt uit dat het niet een nieuw soort bank zou moeten worden, maar een partij die bestaande marktpartijen dichter bij elkaar kan brengen. De overheidsmaatregelen zouden ook bij deze instelling ondergebracht kunnen worden waardoor de NIB zou kunnen functioneren als één loket, wat versnippering van de financiële markt tegengaat.
De financiële toekomst
Kijkende naar de toekomst, verwacht Heuven dat de versnippering, die is ontstaan door het grote aantal aanbieders van alternatieve financieringsmogelijkheden, uiteindelijk weer zal afnemen. “Het heeft tijd nodig, maar op een bepaald moment zal de markt zich uitkristalliseren en zal een aantal winnaars overblijven.” Van Straalen voegt toe dat hij ervan overtuigd is dat de bank de grootste financieringsbron zal blijven voor het mkb, maar dat het ‘gestapelde financieren’ steeds meer zal toenemen. Het is voor de ondernemers, maar ook voor de investeerders, daarom van groot belang dat de structuur en eventuele risico’s van dit soort financieringen voor alle partijen inzichtelijk zijn. “Uiteindelijk moeten we één ding nastreven, en dat is het ervoor zorgen dat financiering open en toegankelijk blijft voor het mkb, tegen een goede prijs.” Want, zo besluit Van Straalen, niet alleen voor het mkb zelf is het belangrijk dat zij zich kunnen blijven ontwikkelen, ook voor de Nederlandse economie is het essentieel dat mkb-ondernemers hun benodigde financiering vinden. Het mkb vormt namelijk de ruggengraat van deze economie en als het mkb niet gevoed wordt, levert dat problemen op. Zowel op nationaal niveau, door het aantal banen dat het mkb voortbrengt, als op internationaal niveau, want door een sterk mkb behoudt Nederland een sterke concurrentiepositie.
