Het belang van gedrag bij risicomanagement werd pijnlijk duidelijk bij het ongeluk met de hijskraan in Alphen aan den Rijn. De Onderzoeksraad voor Veiligheid constateerde dat partijen het werk benaderden als een routineklus waarbij de risico’s systematisch werden onderschat en partners zich niet bemoeiden met elkaars voorbereidingen.
Deze projectblindheid is een groot risico. Een soft skill als communicatie heeft in het verleden minder aandacht gekregen dan harde kennis en kunde in de bouw. Dat verandert nu projecten steeds complexer worden in een volgebouwd land en nu de overheid steeds meer risico’s neerlegt bij private partijen. Kostenoverschrijdingen worden niet meer geaccepteerd.
Vroeg aan tafel, veel innovaties
De wensen van de opdrachtgever zijn dynamisch en daarmee kunnen ook verantwoordelijkheden verschuiven. Juist dan is het hard nodig om zowel aan tafel als in een contract vast te leggen wie welk risico voor zijn rekening neemt.
Het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) concludeerde in een rapport over de kansrijke waterbouw (marktomvang ruim 2,5 miljard euro) dat sinds 2014 de toepassing van nieuwe contractvormen sterk is toegenomen. Marktpartijen worden tegenwoordig vroeg bij een project betrokken en dat schept ruimte voor innovaties. De contractering moet volgens het EIB echter nog wel worden verbeterd door een bredere inventarisatie van risico’s. Op grotere projecten is de risicoverdeling soms onevenwichtig, maar gelukkig zijn die risico’s anno 2017 wel bespreekbaar.
Houding en gedrag
De methode RISMAN is nog steeds actueel bij risicomanagement, aldus Jan-Pieter Eelants, programmamanager RISNET, het kennisnetwerk voor risicomanagement in de bouwsector, gefaciliteerd door non-profit kennispartner CROW.
Binnen het leernetwerk worden door deelnemers ervaringen en best practices samengebracht op het gebied van houding en gedrag, aldus Eelants. Een andere leergroep is bezig om, naast een prioritering van de top vijf of top tien van risico’s, andere prioritaire risico’s die ze willen inschatten en goed onder controle willen houden in kaart te brengen.
Bloeiende markt
Eelants signaleert langzaamaan dat meer vrijheid ontstaat om bij aanbestedingsprocedures een plan in te dienen naar eigen inzicht. Het feit dat niet alles volgens geijkte checklists verloopt, zorgt voor een bloeiende aanbestedingsmarkt en aannemers onderscheiden zich niet langer voornamelijk op prijs, maar ook op creatieve ontwerpen en innovatieve oplossingen. Ze laten graag zien wat ze kunnen.
“Dat zorgt er wel voor dat verantwoordelijkheden en aansprakelijkheden niet standaard ingekaderd zijn, zoals twintig jaar geleden”, waarschuwt Eelants. Onverwachte werkzaamheden kunnen niet zomaar worden gefactureerd. Het betekent gelukkig niet dat de overheid alle risico’s afschuift op marktpartijen. Dat zou de prijs van een project enorm opdrijven en is niet altijd logisch. “Neem bijvoorbeeld de onteigening van grond. Dat is iets wat een publieke organisatie doorgaans vlotter voor elkaar krijgt dan een bedrijf.”
Een hoopvolle ontwikkeling is dat zowel opdrachtgever als opdrachtnemer langzamerhand gaan inzien dat ze gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor het eindresultaat en daarvoor hun informatie met elkaar moeten delen. In de huidige situatie is duidelijk dat alle partijen erbij gebaat zijn alle potentiële risico’s te delen met elkaar zodat men samen een juiste prijs kan opstellen.
