Kansen en uitdagingen rondom datagedreven sturing

De digitalisering van de samenleving leidt ertoe dat er steeds meer data beschikbaar zijn. Voor overheidsorganisaties biedt dit kansen om analyses uit te voeren en beleid te baseren op de uitkomsten. Daarbij moet men wel de privacyrechten van burgers vooropstellen, zegt Edwin Kusters, oprichter en technisch directeur bij Viacryp.

Wat is het maatschappelijk belang van data-analyse?

“Met data zijn ontzettend mooie dingen te doen. Waar het op neerkomt, is dat men kan regeren op basis van feiten, in plaats van meningen en onderbuikgevoelens. Zo kan men met behulp van data-analyse bijvoorbeeld de beste verkeerstechnische planning maken, ontdekken wat de oorzaak is van verkeersoverlast in een speciﬁeke straat of de meest effectieve beslissing nemen omtrent een vraagstuk in het sociaal domein – simpelweg omdat er datapunten zijn om beslissingen op te baseren.”

Wat zijn hierbij de uitdagingen?

“Data verzamelen is het makkelijke deel. Omdat de kosten voor dataopslag minimaal zijn, slaan organisaties maar alles op in de hoop dat het ooit van pas komt. Wat dat betreft zijn we als maatschappij een beetje doorgeslagen denk ik. We verzamelen maar, zonder te weten waarom. De uitdaging is dan ook om de waarde van speciﬁeke data de deﬁniëren en op basis daarvan te verzamelen. Die waarde ontstaat pas wanneer je er daadwerkelijk iets mee kunt doen, wat lastig wordt wanneer je door de bomen het bos niet meer ziet. Daarnaast is het belangrijk om de balans te vinden tussen de hoeveelheid benodigde data en de impact op privacy. Voor het bepalen van trends of het doen van analyses kun je je best afvragen of je daarvoor alle data van een groep nodig hebt, of dat bijvoorbeeld een steekproef voldoende is.”

In verband met privacy-afwegingen staat niet iedereen positief tegenover dataopslag en analyse. Wat vindt u daarvan?

“Die tegenstand is terecht en de mensen die opkomen voor hun privacyrechten hebben ook een punt. Zo zit een journalist die contact heeft met klokkenluiders er logischerwijs niet op te wachten dat een opsporingsdienst zijn of haar reisgedrag kan terugleiden. Niet weten wat er wordt vastgelegd, is wat mij betreft een nog grotere inbreuk op iemands privacy. De nieuwe privacywetgeving (AVG) dwingt organisaties om hier transparanter over te zijn, wat het ook beter mogelijk maakt voor mensen om bezwaar te maken tegen het verwerken van hun gegevens. Het is belangrijk om mensen dat recht te geven en dat goed te communiceren. Zo respecteer je de wensen van burgers, terwijl een analyse waarschijnlijk niet staat of valt met een paar mensen die bezwaar maken.”

Hoe maken jullie veilige data-analyse mogelijk?

“Wij bieden diensten op het gebied van het pseudonimiseren en anonimiseren van data. Zo hebben we een gemeente geholpen bij een onderzoek naar de oorzaak van verkeersoverlast in een bepaalde wijk. Om de overlast terug te dringen, wilde men weten met welk doel auto’s daar rondreden. Door de kentekens te vervangen door voor de gemeente betekenisloze nummers en hetzelfde te doen met het vergunningenbestand, kon men op anonieme wijze analyseren wat bestemmingsverkeer was en wat niet. Door de inzet van een gespecialiseerde en onafhankelijke derde partij en niet zelf met een tooltje aan de slag te gaan, was ook de communicatie naar de wijk eenvoudiger en maakte geen enkele bewoner bezwaar. De uitkomst leidde binnen zes maanden tot een nieuw beleid. Wanneer je mensen goed informeert en respecteert, kan en mag je heel veel.”