Zelf zit hij nog op een doorsnee exemplaar, maar het moment dat kantoormedewerkers door een bureaustoel vol sensoren worden gewaarschuwd voor een verkeerde houding, komt snel dichterbij. Hans Wortmann (67), hoogleraar Information Management, is ervan overtuigd dat telecare een grote vlucht zal nemen: zorg op afstand gevoed door continue data van sensor-gedreven apparaten. De coachende bureaustoel is slechts een van de innovatieve producten waarmee hij oudere werknemers duurzaam inzetbaar wil houden.
Hij noemt zichzelf lachend een workaholic. Als je niets te doen hebt, doe het dan niet hier staat er streng op een bordje op zijn kast. Ruim twintig jaar lang was Wortmann eindredacteur van het wetenschappelijke tijdschrift Computers in Industry, waarvoor hij elk weekend urenlang de laatste papers las. Alles om maandagochtend goed beslagen aan het redactieoverleg te beginnen. ‘Dat was mij op het lijf geschreven. Iedereen in het wereldje kent mij van dat tijdschrift. Maar ik ben ermee gestopt omdat het begon te werken als een verslaving. Aan de ene kant wilde ik graag, aan de andere kant kostte het me zondags zo zes uur. Ik heb nu mijn weekend terug.’
Koeien voor de lol
Die voortdurende zoektocht naar een goede balans tussen een drukke, veeleisende baan en een gezond leven vormt de rode draad van ons gesprek. Vijftien jaar geleden koos Wortmann na een loopbaan bij Philips, de TU Eindhoven en Baan bewust voor een aanstelling in Groningen, compleet met verhuizing naar de gedroomde hobbyboerderij. ‘Ik wilde mezelf proberen te dwingen minder een workaholic te zijn. Ik wilde meer fysiek bezig zijn. We hebben paarden, daar is mijn vrouw gek op, en ook een paar koeien voor de lol.’’
Duurzame inzetbaarheid van werknemers
Van die persoonlijke overwegingen is het maar een kleine stap naar zijn wetenschappelijk werk voor Sprint@Work, één van de talrijke projecten waar Wortmann zich voor in zet. Helemaal gericht op duurzame inzetbaarheid van (oudere) werknemers in Noord-Nederland. ‘In de relatie tussen werkgever en werknemer zou gezondheid meer structureel op de agenda moeten staan. Met als centrale vraag: kun je de uitdagingen van het leven aan?’
Een stappenteller, helpt dat?
Samen met promovenda Anne Bonvanie onderzocht hij de invloed van stappentellers, zoals in fitbits en smartwatches, op werknemers. Hoe reageren zij op die dingen? Bewerkstelligen die gadgets gezond gedrag? En beklijft dat dan? ‘Grofweg blijkt uit de resultaten dat medewerkers door zo’n apparaatje cognitief meer aandacht krijgen voor hun gezondheid’, zegt Wortmann. ‘Men denkt en praat er meer over, is er meer mee bezig. Deelnemers met een stappenteller waren bijvoorbeeld een tijdlang bezig met hun resultaten. Maar op een gegeven moment gaat dat ding in de kast. De volgende vraag is dus hoe je ervoor kunt zorgen dat gezondheid een permanent thema wordt.’
Gereedschapskist voor een passende werkomgeving
De onderzoekers binnen Sprint@Work, een samenwerking van onderzoekers van het UMCG, de Faculteit Economie en Bedrijfskunde en de Faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen, ontwikkelden een gereedschapskist vol innovatieve producten die bedrijven helpt een passende werkomgeving te realiseren voor oudere werknemers. Denk daarbij aan een bureaustoel met sensoren in de zitting en rugleuning, die het zitgedrag en de zitduur kan monitoren en door middel van een trilsignaal de gebruiker attendeert op een verkeerde zithouding. Of aan een systeem dat op basis van toetsenbordgebruik kan bepalen of de gebruiker nog voldoende alert is.
Ziekteverzuim beperken
‘Eigenlijk bevat onze toolbox alles wat kantoormedewerkers nodig hebben om ze te informeren over hun conditie. Je kunt met die hulpmiddelen ook meten of er bepaalde patronen spelen. Is iemand bijvoorbeeld altijd om vier uur moe? Dat soort informatie biedt waardevolle handvatten.’ In het bedrijfsleven is er veel interesse voor dit soort toepassingen, merkt Wortmann. ‘Natuurlijk vanwege het beperken van verzuim, maar ook vanwege het aantrekken van de arbeidsmarkt is werkgevers er veel aan gelegen om werknemers fit en inzetbaar te houden.’
Verminderde autonomie
Bij het gebruik van nieuwe meetapparatuur spelen privacy en ethische aspecten een belangrijke rol, ondervond Wortmann. ‘Meten via wearables wordt al snel gezien als big brother is watching you, merkten we tijdens ons onderzoek naar de impact van draagbare apparaatjes. Als de werkgever zo’n ding aan zijn werknemer geeft, dan geeft dat de werknemer een gevoel van verminderde autonomie. Dus een waarschuwing aan de werkgevers is op zijn plaats, ook bij onze toolbox. Het moet volstrekt duidelijk zijn dat alleen de medewerker inzage heeft in zijn eigen data. Daarnaast zou een onafhankelijke derde partij een werknemer advies op maat kunnen geven. Bijvoorbeeld: denk om je houding, zorg voor wat frisse lucht, ga eens naar een ergonoom of overweeg een stabureau.’
Topconditie
Betrek een hobbyboerderij, zou je er achteraan kunnen denken. Lachend: ‘Ik ben nu bijna 68 en vond het heel prettig dat ik drie jaar geleden het aanbod kreeg om nog vijf jaar door te gaan als hoogleraar. Dit werk dwingt me intellectueel in topconditie te blijven. Ik word uitgedaagd en moet mee. Ik loop natuurlijk niet meer op alle terreinen voorop, maar kan vertrouwen op een hoop ervaring en mijn netwerk. Tegelijkertijd begin ik er voorzichtig naar uit te kijken om straks, op mijn 70ste, met pensioen te gaan. Dan heb ik meer tijd om op pad te gaan met mijn vrouw en kan ik als vrijwilliger iets terug te doen voor ons dorp. Maar voorlopig zit ik hier met veel plezier.’
