De kloof tussen arm en rijk groeit. Dat meldt Oxfam Novib in een rapport over rijkdom en armoede. Het rapport wijst naar het huidige economische systeem. Hierin zouden grote bedrijven en miljardairs profiteren van arbeid tegen lagen lonen. De armste helft van de wereld is volgens de ngo in 2017 niet vooruitgegaan qua vermogen. Tegelijkertijd ging 82% van al het verdiende geld naar 1% van de wereldpopulatie.
Wat veroorzaakt ongelijkheid?
Historicus Bas van Bavel doet hier al langere tijd onderzoek naar. In november liet hij samen met ecologen zien dat ongelijkheid bijna een natuurwet is. Zowel in de natuur als in de menselijke samenleving werkt het systeem ongelijkheid in de hand. Anders dan in de natuur, kent onze samenleving echter geen natuurlijke rem voor de dominante groep.
Vorig jaar luidde Oxfam Novib samen met andere organisaties ook al de noodklok. Toen voorspelde Van Bavel dat Oxfam Novib nog lang moet blijven demonstreren: ‘Landen zijn in competitie met elkaar om kapitaal aan te trekken.’ Volgens de hoogleraar zorgt de mondialisering ervoor dat vermogens gemakkelijk een land uit kunnen ontsnappen.
Hoe keren we het tij?
Van Bavel benadrukt dat politieke keuzes een sleutelrol spelen. ‘Hoe progressief het belastingstelsel is, welke kansen het onderwijs biedt – dat maakt echt heel veel uit. Hiermee (het World Inequality Report van december 2017, red.) tonen deze economen dat de groeiende ongelijkheid niet onontkoombaar is. We kúnnen dit ombuigen, ook al zal dat buitengewoon moeilijk worden.’
In de natuur geldt het kill-the-winner principe. Dit betekent dat natuurlijke vijanden, zoals ziekte, de dominante soort meer dan gemiddeld treft. In samenlevingen kunnen alleen rampen kortstondig deze rol vervullen. Van Bavel: ‘Nu zouden we een nieuw tegenwicht moeten vormen op mondiaal niveau. Dit is zelfs cruciaal, aangezien ongelijkheid een belangrijke oorzaak is van sociale en politieke spanningen en economische stagnatie.’
Doelgerichte belastingen vormen een middel dat structurele tegenwicht tegen ongelijkheid kan bieden. ‘Zo’n mondiale governance-vorm verwezenlijken, is echter een enorme uitdaging’, aldus Van Bavel.
Bron: Universiteit Utrecht
